Webinar “Parents as Resilience Resources for Bereaved Children: Findings from Research and Implications for Practice”

Door: Iris van Dijk, PhD kandidaat bij Universiteit Utrecht

In een webinar georganiseerd door het Danish National Center for Grief sprak dr. Irwin Sandler op 10 november 2020 over de invloed van ouderschap op kinderen die een dierbare hebben verloren. Irwin Sandler is een Regents Professor Emeritus en Research Professor bij Arizona State University in de Verenigde Staten. Hij is één van de ontwikkelaars van het Family Bereavement Program, een evidence-based interventie om veerkracht te vergroten bij kinderen die een ouder hebben verloren en diens overlevende ouder.

Irwin Sandler begint de webinar met het verkondigen van de twee belangrijkste boodschappen die hij wil meegeven:

1. Het is belangrijk om te begrijpen dat de kwaliteit van ouderschap één van de meest krachtige en impactvolle bronnen van veerkracht is voor kinderen.
2. We weten al veel over hoe we ouders kunnen ondersteunen.

Sandler vertelt dat er vanuit meerdere studies ondersteuning is dat er een relatie bestaat tussen de kwaliteit van ouderschap na de dood van een dierbare en de mentale gezondheid van kinderen. Zo noemt hij dat uit een onderzoek van Lin en collega’s uit 2004 naar voren komt dat na het overlijden van een dierbare een groep veerkrachtige kinderen bestaat (44%) en een groep kinderen die problemen ervaart (56%). Ouderschapsfactoren zoals warmte, empathie, positieve bekrachtiging, effectieve discipline en weinig psychische problemen van de ouder bepaalden het onderscheid tussen die twee groepen. Wanneer deze factoren in mindere mate aanwezig zijn, is de kans groter dat kinderen meer problemen ervaren na de dood van een dierbare. Naast ouderschapsfactoren spelen kindfactoren zoals vermijding en coping efficacy een rol.

Vanwege de belangrijke invloed die ouders of verzorgers blijken te hebben op hun kinderen, heeft Sandler samen met zijn onderzoeksteam het Family Bereavement Program (FBP) ontwikkeld. Dit is een interventie dat bestaat uit 12 groepssessies. Er zijn twee aparte groepen voor kinderen (8 t/m 16 jaar) en hun ouders. In een gerandomiseerde klinische trial waarin een groep die FBP kreeg met een groep die literatuur over ouderschap moest lezen werd vergeleken, bleek dat FBP leidt tot meer positief ouderschap, zelfs zes jaar later (Sandler, Wolchik, Ayers, Tein, & Luecken, 2013). Bovendien hadden kinderen na FBP minder problemen, ook zes jaar later. Zo hadden kinderen minder intrusies gerelateerd aan rouw, minder externaliserende en internaliserende problemen en waren er minder suïcidale gedachten en suïcide pogingen. Daarnaast namen de problemen van de ouders zelf af. Na zes jaar hadden zij minder verstoorde rouwklachten, minder depressieve klachten en minder alcoholmisbruik. Sandler geeft aan dat het FBP dus helpt voor het verbeteren van positief ouderschap, wat weer leidt tot minder psychische klachten bij kinderen 11 maanden én 6 jaar later.

Sandler vertelt dat de kwaliteit van ouderschap zo belangrijk is voor kinderen vanwege meerdere redenen. Een steunende ouder biedt bijvoorbeeld een veilige hechting. Ook speelt een steunende ouder een belangrijke rol in het creëren van een positieve, stabiele en steunende gezinsomgeving (“we zorgen nog voor elkaar, we doen nog steeds leuke dingen samen”). Bovendien kan de ouder de gezonde ontwikkelingstaken van het kind bevorderen.

De ouderschapscomponent van FBP is omgezet naar een dienst die wordt aangeboden in de GGZ in de Verenigde Staten (community-based service) en vormt de interventie Resilient Parenting for Bereaved Families (zie ook de website https://reachinstitute.asu.edu/programs/resilient-parenting-for-bereaved-families-from-science-to-service). Het doel is om veerkrachtig ouderschap te vergroten. Veerkrachtig ouderschap kan gedefinieerd worden als de vele dingen die ouders en verzorgers doen die kinderen die een dierbare hebben verloren helpen om te gaan met rouw en te floreren. Sandler benadrukt dat het een werkwoord is (het gaat om wat ouders doen, en niet om wie ze zijn). Belangrijk in dit programma zijn de vijf bouwstenen voor veerkrachtig ouderschap: de fundamentele bouwsteen is zelfzorg, daarna volgt de bouwsteen het hebben van sterke familiebanden, daarna actief luisteren, daarna het hebben van consistente en effectieve regels en daarna het helpen van kinderen om te gaan met de vele stressors die kunnen volgen na de dood van een dierbare. Sandler geeft bij elke bouwsteen voorbeelden van hoe dit in het programma geïmplementeerd wordt. Hij laat bijvoorbeeld een filmpje zien over actief luisteren dat ouders tijdens het programma ook te zien krijgen. Hierin wordt een rollenspel gedaan waarin een ouder goed en minder goed naar het kind luistert. Er zijn ook sessies voor kinderen. In deze sessies worden onder andere effectieve copingvaardigheden geleerd en daarnaast wordt stil gestaan bij het herkennen van gevoelens. Sandler geeft aan dat het juist ook belangrijk is om deze vaardigheden ook thuis te oefenen. Daarom zijn er meerdere thuisopdrachten voor ouder en kind.

Als conclusie benadrukt Sandler dat ouderschap na de dood van een dierbare een cruciale bron van veerkracht is voor kinderen. Daarnaast concludeert hij dat veerkrachtig ouderschap gedefinieerd kan worden als hetgeen wat ouders doen om veerkracht bij hun kinderen te vergroten en dat er meerdere effectieve strategieën in de ouderschapsprogramma’s worden geoefend om veerkrachtig ouderschap te vergroten. Sandler vertelt dat het recentelijk zijn 20-jarig jubileum als professor was, en dat er zeker nog studies van zijn kant aankomen.

Referenties

Lin, K.K., Sandler, I.N., Ayers, T.S., Wolchik, S.A., & Luecken, L.J. (2004). Resilience in parentally bereaved children and adolescents seeking preventive services. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 33(4), 673-683.

Sandler, I.N., Wolchik, S.A., Ayers, T.S., Tein, J.Y., & Luecken, L. (2013). Family Bereavement Program (FBP) approach to promoting resilience following the death of a parent. Family Science, 4(1), 87-94.