8 maart 2021
Op 27 januari 2021 hebber er weer 2 lezingen plaatsgevonden tijdens onze ALV. De lezingen gingen over de stand van zaken van psychedelica en over psychedelica als katalysator bij psychotherapie.
De eerste lezing werd gegeven door psychiater, Prof. Dr. Eric Vermetten. In zijn lezing gaf hij een overzicht van de recente geschiedenis van het gebruik van psychedelica in behandeling. Hij benoemde dat er sprake lijkt van een psychedelische renaissance. Na een periode van afwezigheid vanwege de ‘war on drugs’ is de belangstelling voor psychedelica in de psychiatrie teruggekeerd. Dit vindt mede ruimte doordat huidige PTSS-behandelingen relatief gering effectief zijn en dat er slechts 2 geneesmiddelen geregistreerd zijn voor de behandeling van PTSS. Er zijn toenemend goede studies en er is een stijgende populariteit in cannabis, ketamine, MDMA en psilocybine.
Een van deze onderzoeken1 laat een grote vermindering zien van PTSS-klachten na het inbedden van MDMA aan psychotherapie (t.o.v. placebo toevoeging aan psychotherapie). Hierbij zijn ook positieve effecten op lange termijn blijvend (+- 45 maanden follow-up). Het achterliggende idee is dat de MDMA als katalysator (versneller/bespoediger) van het psychotherapeutisch proces lijkt te werken. Andere middelen waar onderzoek naar gedaan wordt zijn ketamine, klinische psychedelica (bv. psilocybine) en cannabinoïden2,3.
Het therapeutisch proces is relatief non-directief, waarbij iedere opkomende herinnering, gedachte of gevoel verkend kan worden. Het is hierbij vooral belangrijk om patiënten de gelegenheid te geven om zich open te stellen voor wat er gebeurt. Er zijn bij deze therapie met psychedelica enkele therapeutische principes beschreven. Ten eerste gaat het steeds om een farmaceutisch paradigma, waarbij rekening gehouden moet worden met het middel, en het farmacokinetisch profiel ervan. Ten tweede is er steeds een andere en een niet-specifieke reactie welke een soort ‘deuropener’ is naar een eigen verhaal. Het is ook onderdeel van een paradigma waarbij spiritualiteit, eenheid en mystieke ervaringen ruimte kunnen krijgen. Substance, set en setting worden afgestemd om een veilige en comfortabele ruimte in te richten (hierover later meer in de tweede lezing van Tijmen Bostoen). Bij werken met psychedelica gaat het niet enkel om wat er gebeurt op moment van inname (‘de reis’), maar zeker zo belangrijk zijn de voorbereiding (intentie) en de integratie door het gesprek na afloop. Als laatste principe is belangrijk dat de psychedelische ervaring in een proces van voortgaande psychotherapie sessies wordt ingebouwd.
Eric benoemt dat er voor het gebruik van psychedelica indicaties zijn bij PTSS, maar ook bijvoorbeeld bij autisme, pijn, depressie en slaapproblemen. Specifiek in de behandeling van PTSS kan het toegang geven tot een ervaring die ‘op slot’ zit.
De tweede lezing werd gegeven door psychiater, promovendus Tijmen Bostoen. In zijn lezing ging hij verder in op de klinische toepassing van MDMA en ketamine. Dit deed hij aan de hand van de Substance, Set & Setting die van belang zijn bij het werken met psychedelica in de praktijk.
In het behandelprotocol van MDMA assisted psychotherapie vinden alle sessies plaats met 2 therapeuten. De psychotherapie sessies duren 1,5 uur en de 2 experimentele sessies (gebruik van MDMA) duren 8 uur.
De psychedelische ervaring is een interactie tussen Substance, Set & Setting. De Substance zorgt voor een veranderde staat van bewustzijn, welke per psychedelisch middel (bijvoorbeeld LSD, MDMA of ketamine) kan verschillen maar ook van persoon tot persoon en tussen sessies bij een persoon2. Voorbeelden van bewustzijnsveranderingen die kunnen optreden zijn veranderingen in waarneming van ruimte, tijd, en inzicht in eigen psyche. Het specifieke katalyserende effect van MDMA gaat om het verbreden van de Window of Tolerance, het versterken van de therapeutische relatie, het verlagen van de afweer (toename van diep kunnen voelen) en verkrijgen van zeer veel detail in herinneringen. Dit effect houdt 5 tot 8 uur aan. Risico’s van de veranderde staat van bewustzijn zijn dat het overspoelend kan zijn en daarmee angst, dissociatie en paranoia kan induceren en dat er langdurige verandering in perceptie kan optreden. Blijvende ontregeling is niet voorgekomen in goed begeleide studies.
In de Set, wat gezien kan worden als mindset, gaat het om het goed voorbereiden van de patiënt op de MDMA ondersteunde psychotherapie sessie. In 3 sessies wordt gewerkt aan het opbouwen van een goede werkrelatie en wordt ingegaan op de verwachtingen van de patiënten en het met vertrouwen aangaan van de MDMA ervaring. Hierbij wordt rekening gehouden met de controlebehoefte en angst van (veel) patiënten met PTSS.
In het kader van de Setting worden een aantal belangrijke zaken genoemd die erg verschillen van reguliere psychotherapie, zoals begeleiding door 2 therapeuten, een huiselijke sfeer, het gebruik van muziek, een koptelefoon en oogmasker. Over de therapie zelf wordt genoemd dat het gaat om afwisselend praten en ervaren, een non-directieve houding en een nadrukkelijke focus op de innerlijke ervaring van de patiënt. Hierbij wordt ook nogmaals benadrukt dat de voorbereiding en integratie achteraf essentieel zijn om te kunnen profiteren van de MDMA sessies. De therapeutische set en setting maakt dat deze therapie absoluut onvergelijkbaar is met het privé gebruik van XTC. Afgesloten werd met filmmateriaal waarin delen van de behandeling te zien waren.
Referenties
1 Mithoefer, M. C., Wagner, M. T., Mithoefer, A. T., Jerome, L., & Doblin, R. (2011). The safety and efficacy of±3, 4-methylenedioxymethamphetamine-assisted psychotherapy in subjects with chronic, treatment-resistant posttraumatic stress disorder: the first randomized controlled pilot study. Journal of psychopharmacology, 25, 439-452.
2 Krediet, E., Bostoen, T., Breeksema, J., van Schagen, A., Passie, T., & Vermetten, E. (2020). Reviewing the potential of psychedelics for the treatment of PTSD. International Journal of Neuropsychopharmacology, 23, 385-400.
3 Vermetten, E., Krediet, E., Bostoen, T., Breeksema, J. J., Schoevers, R. A., & van den Brink, W. (2020). Psychedelics in the treatment of PTSD. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 62, 640-649.
Prof. Dr. Eric Vermetten (1961), is psychiater en hoogleraar psychotrauma aan Universiteit van Leiden en het LUMC. Hij is actief dienend militair (Kol), als strategisch adviseur wetenschappelijk onderzoek van de Militaire Geestelijke Gezondheidszorg verbonden aan Ministerie van Defensie, en daarbinnen ook als psychiater werkzaam. Hij is kernhoogleraar binnen ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en coördineert verschillende wetenschappelijke onderzoekslijnen waaronder complex trauma, screening en diagnostiek en farmacotherapie. Verder is hij gasthoogleraar aan de New York University School of Medicine.
Tijmen Bostoen (1975) is als psychiater gespecialiseerd in traumabehandeling en is daarnaast drs. farmaceutische wetenschappen. Hij werkt bij ARQ Centrum ’45 waar hij ook voorzitter is van de geneesmiddelencommissie. Hij doet momenteel promotieonderzoek naar de behandeling van PTSS met medicatie ondersteunde psychotherapie (o.a. met MDMA en ketamine) bij ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum/LUMC. Daarnaast is hij lid van de werkgroep Protocollaire, Evidence-based Behandelingen van de Zorgstandaard Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen en is hij docent bij de Psyfar nascholing voor psychiaters.
De eerste lezing werd gegeven door psychiater, Prof. Dr. Eric Vermetten. In zijn lezing gaf hij een overzicht van de recente geschiedenis van het gebruik van psychedelica in behandeling. Hij benoemde dat er sprake lijkt van een psychedelische renaissance. Na een periode van afwezigheid vanwege de ‘war on drugs’ is de belangstelling voor psychedelica in de psychiatrie teruggekeerd. Dit vindt mede ruimte doordat huidige PTSS-behandelingen relatief gering effectief zijn en dat er slechts 2 geneesmiddelen geregistreerd zijn voor de behandeling van PTSS. Er zijn toenemend goede studies en er is een stijgende populariteit in cannabis, ketamine, MDMA en psilocybine.
Een van deze onderzoeken1 laat een grote vermindering zien van PTSS-klachten na het inbedden van MDMA aan psychotherapie (t.o.v. placebo toevoeging aan psychotherapie). Hierbij zijn ook positieve effecten op lange termijn blijvend (+- 45 maanden follow-up). Het achterliggende idee is dat de MDMA als katalysator (versneller/bespoediger) van het psychotherapeutisch proces lijkt te werken. Andere middelen waar onderzoek naar gedaan wordt zijn ketamine, klinische psychedelica (bv. psilocybine) en cannabinoïden2,3.
Het therapeutisch proces is relatief non-directief, waarbij iedere opkomende herinnering, gedachte of gevoel verkend kan worden. Het is hierbij vooral belangrijk om patiënten de gelegenheid te geven om zich open te stellen voor wat er gebeurt. Er zijn bij deze therapie met psychedelica enkele therapeutische principes beschreven. Ten eerste gaat het steeds om een farmaceutisch paradigma, waarbij rekening gehouden moet worden met het middel, en het farmacokinetisch profiel ervan. Ten tweede is er steeds een andere en een niet-specifieke reactie welke een soort ‘deuropener’ is naar een eigen verhaal. Het is ook onderdeel van een paradigma waarbij spiritualiteit, eenheid en mystieke ervaringen ruimte kunnen krijgen. Substance, set en setting worden afgestemd om een veilige en comfortabele ruimte in te richten (hierover later meer in de tweede lezing van Tijmen Bostoen). Bij werken met psychedelica gaat het niet enkel om wat er gebeurt op moment van inname (‘de reis’), maar zeker zo belangrijk zijn de voorbereiding (intentie) en de integratie door het gesprek na afloop. Als laatste principe is belangrijk dat de psychedelische ervaring in een proces van voortgaande psychotherapie sessies wordt ingebouwd.
Eric benoemt dat er voor het gebruik van psychedelica indicaties zijn bij PTSS, maar ook bijvoorbeeld bij autisme, pijn, depressie en slaapproblemen. Specifiek in de behandeling van PTSS kan het toegang geven tot een ervaring die ‘op slot’ zit.
De tweede lezing werd gegeven door psychiater, promovendus Tijmen Bostoen. In zijn lezing ging hij verder in op de klinische toepassing van MDMA en ketamine. Dit deed hij aan de hand van de Substance, Set & Setting die van belang zijn bij het werken met psychedelica in de praktijk.
In het behandelprotocol van MDMA assisted psychotherapie vinden alle sessies plaats met 2 therapeuten. De psychotherapie sessies duren 1,5 uur en de 2 experimentele sessies (gebruik van MDMA) duren 8 uur.
De psychedelische ervaring is een interactie tussen Substance, Set & Setting. De Substance zorgt voor een veranderde staat van bewustzijn, welke per psychedelisch middel (bijvoorbeeld LSD, MDMA of ketamine) kan verschillen maar ook van persoon tot persoon en tussen sessies bij een persoon2. Voorbeelden van bewustzijnsveranderingen die kunnen optreden zijn veranderingen in waarneming van ruimte, tijd, en inzicht in eigen psyche. Het specifieke katalyserende effect van MDMA gaat om het verbreden van de Window of Tolerance, het versterken van de therapeutische relatie, het verlagen van de afweer (toename van diep kunnen voelen) en verkrijgen van zeer veel detail in herinneringen. Dit effect houdt 5 tot 8 uur aan. Risico’s van de veranderde staat van bewustzijn zijn dat het overspoelend kan zijn en daarmee angst, dissociatie en paranoia kan induceren en dat er langdurige verandering in perceptie kan optreden. Blijvende ontregeling is niet voorgekomen in goed begeleide studies.
In de Set, wat gezien kan worden als mindset, gaat het om het goed voorbereiden van de patiënt op de MDMA ondersteunde psychotherapie sessie. In 3 sessies wordt gewerkt aan het opbouwen van een goede werkrelatie en wordt ingegaan op de verwachtingen van de patiënten en het met vertrouwen aangaan van de MDMA ervaring. Hierbij wordt rekening gehouden met de controlebehoefte en angst van (veel) patiënten met PTSS.
In het kader van de Setting worden een aantal belangrijke zaken genoemd die erg verschillen van reguliere psychotherapie, zoals begeleiding door 2 therapeuten, een huiselijke sfeer, het gebruik van muziek, een koptelefoon en oogmasker. Over de therapie zelf wordt genoemd dat het gaat om afwisselend praten en ervaren, een non-directieve houding en een nadrukkelijke focus op de innerlijke ervaring van de patiënt. Hierbij wordt ook nogmaals benadrukt dat de voorbereiding en integratie achteraf essentieel zijn om te kunnen profiteren van de MDMA sessies. De therapeutische set en setting maakt dat deze therapie absoluut onvergelijkbaar is met het privé gebruik van XTC. Afgesloten werd met filmmateriaal waarin delen van de behandeling te zien waren.
Referenties
1 Mithoefer, M. C., Wagner, M. T., Mithoefer, A. T., Jerome, L., & Doblin, R. (2011). The safety and efficacy of±3, 4-methylenedioxymethamphetamine-assisted psychotherapy in subjects with chronic, treatment-resistant posttraumatic stress disorder: the first randomized controlled pilot study. Journal of psychopharmacology, 25, 439-452.
2 Krediet, E., Bostoen, T., Breeksema, J., van Schagen, A., Passie, T., & Vermetten, E. (2020). Reviewing the potential of psychedelics for the treatment of PTSD. International Journal of Neuropsychopharmacology, 23, 385-400.
3 Vermetten, E., Krediet, E., Bostoen, T., Breeksema, J. J., Schoevers, R. A., & van den Brink, W. (2020). Psychedelics in the treatment of PTSD. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 62, 640-649.
Prof. Dr. Eric Vermetten (1961), is psychiater en hoogleraar psychotrauma aan Universiteit van Leiden en het LUMC. Hij is actief dienend militair (Kol), als strategisch adviseur wetenschappelijk onderzoek van de Militaire Geestelijke Gezondheidszorg verbonden aan Ministerie van Defensie, en daarbinnen ook als psychiater werkzaam. Hij is kernhoogleraar binnen ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en coördineert verschillende wetenschappelijke onderzoekslijnen waaronder complex trauma, screening en diagnostiek en farmacotherapie. Verder is hij gasthoogleraar aan de New York University School of Medicine.
Tijmen Bostoen (1975) is als psychiater gespecialiseerd in traumabehandeling en is daarnaast drs. farmaceutische wetenschappen. Hij werkt bij ARQ Centrum ’45 waar hij ook voorzitter is van de geneesmiddelencommissie. Hij doet momenteel promotieonderzoek naar de behandeling van PTSS met medicatie ondersteunde psychotherapie (o.a. met MDMA en ketamine) bij ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum/LUMC. Daarnaast is hij lid van de werkgroep Protocollaire, Evidence-based Behandelingen van de Zorgstandaard Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen en is hij docent bij de Psyfar nascholing voor psychiaters.