NtVP Lezingen na ALV: Vroege opvang na ingrijpende gebeurtenissen

Door Kimberly Stam en Joanne Mouthaan
Geplaatst in het NtVP Katern van Impact Magazine Q1 2019

Ook dit jaar vormde de ALV de kick-off van de NtVP Lezingencyclus met als thema “Vroege opvang na ingrijpende gebeurtenissen”. En niet toevallig: met de recente start van het accreditatie-en certificeringstraject voor vroege opvang door nuldelijnswerkers staat dit onderwerp meer dan ooit onder de aandacht bij NtVP. Dit traject staat voor het standaardiseren van de kwaliteit van opleidingen voor deze doelgroep en kan daarmee leiden tot gekwalificeerde opvangmedewerkers voor organisaties die werken met risicoberoepen. Want zoals u in de samenvatting van de lezingen kunt terugvinden: passende ondersteuning kan een groot verschil maken in hoe iemand de eerste weken na het meemaken van een schokkende gebeurtenis ervaart.

‘Sluit vooral aan bij de wensen van de getroffene’. Juul-Gouweloos-Trines

De eerste presentatie werd gegeven door dr. Juul Gouweloos-Trines (beleidsadviseur/onderzoeker Arq Kenniscentrum Impact) over haar werk en onderzoek onder hoogrisicoberoepen, zoals politie en brandweer, maar ook zorgprofessionals die veel met leed worden geconfronteerd.

Stressreacties, zoals snel huilen, prikkelbaar zijn en slecht slapen, zijn normale reacties in de eerste weken na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis. Een belangrijke taak van een ondersteuner is dan ook om deze reacties te ‘normaliseren’: te vertellen dat deze reacties niet vreemd zijn en vaak vanzelf weer over gaan. Daarnaast is het bijdragen aan een gevoel van veiligheid essentieel in de eerste fase. Mensen hebben vaak behoefte aan praktische steun en informatie over hetgeen er is gebeurd. Daarmee refereert Gouweloos-Trines ook naar het kringenmodel van Gersons uit 2005 [1] dat ervan uitgaat dat steun uit de directe omgeving (familie, vrienden, collega’s) voorgaat aan professionele ondersteuning.

Veel materiaal op het gebied van vroege opvang is evidence-informed. Dit houdt in dat er overeenstemming is tussen de praktijk en de wetenschap over hoe vroege opvang eruit zou moeten zien. Huidige richtlijnen, zoals voor ambulancemedewerkers en geüniformeerden [2], zijn hierop gebaseerd. Er bestaat nog relatief weinig bewijs voor de werkzaamheid van bestaande interventies. Wel is er uit onderzoek gebleken dat debriefing, ofwel het nadruk leggen op emoties vlak na de gebeurtenis, niet preventief werkt tegen het ontwikkelen van PTSS en in sommige gevallen, zoals wanneer mensen verhoogde vroege klachten hebben, een averechts effect heeft [3].

Gouweloos-Trines doet momenteel onderzoek naar het monitoren van mentaal welbevinden onder mensen in hoogrisicoberoepen, zoals zedenrecherceurs. Daarin beoogt zij in kaart te brengen welke factoren een negatieve invloed hebben, maar ook wat juist energie geeft in het werk [4]. Uit haar onderzoek blijkt dat de manier waarop een organisatie omgaat met de stressklachten van de werknemer, een grote invloed kan hebben op het herstel van medewerkers na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenissen. Steeds meer organisaties met hoogrisicoberoepen implementeren mental checkups, coachingsprogramma’s met herstelgerichte en gezondheidsbevorderende feedback. Gouweloos-Trines noemt de compassietevredenheid flyer van de GGD Amsterdam die is gemaakt in opdracht van het centrum seksueel geweld een mooi voorbeeld van hoe er meer aandacht is voor het welzijn van hulpverleners. De flyer is te vinden via: www.ggd.amsterdam.nl/seksueel-geweld/artikel/

‘Peer-support: aan één woord genoeg hebben’. Lucy Dijkman en Susanne van Buschbach

Aansluitend hierop presenteerden Lucy Dijkman en Susanne van Buschbach (Traumaopvang OLVG) de achtergrond en inhoud van het Peer Support programma, ontwikkeld en geïmplementeerd in het OLVG na decennialange ervaring met opvang na ingrijpende gebeurtenissen. De kracht van opvang door collega’s (ofwel peer-support) is dat je aan één woord genoeg hebt, aldus Dijkman.

De vroege opvang binnen OLVG wordt gedaan aan de hand van een driegesprekkenmodel. Hierbij vindt het eerste gesprek enkele dagen na de gebeurtenis plaats, het tweede na twee weken en het derde gesprek na één maand. Wanneer klachten dan nog niet zijn verminderd, kan er nagedacht worden over het inschakelen van professionele hulpverlening. De peer-supporter is een getrainde collega die uitgekozen is door de andere medewerkers. Belangrijke voorwaarden zijn onder andere: de peer-supporter wordt vertrouwd, de peer-supporter is (in functie) gelijkwaardig en er is sprake van een veilige omgeving. “Een leidinggevende kan immers niet troosten en slaan”, waarmee Dijkman doelt op het kunnen botsen van leidinggevende taken en steun. Een open cultuur op een afdeling waarin mensen vrijuit durven te spreken is essentieel om een Peer Support programma tot een succes te maken.

Sinds kort wordt voor de trainingen tot peer-supporter gebruik gemaakt van e-learning, een online interactieve lesmodule die in samenwerking met het AMC is ontwikkeld. De e-learning bestaat uit een korte animatiefilm, basisprincipes van peer-support en een kennistoets. Behalve als voorbereiding op de training kan het ook als bijscholing of naslagwerk worden gebruikt. De e-learning gebruikt illustraties gericht op ambulance-en ziekenhuismedewerkers en is door 44 peer supports zeer positief beoordeeld. Momenteel wordt deze e-learning al in verschillende ziekenhuizen gebruikt. Geïnteresseerden kunnen voor meer informatie contact opnemen via: 06-52564093 of L.Dijkman@olvg.nl en S.vanBuschbach@olvg.nl.

Literatuur

1. Gersons, B.P.R. (2005). Bijzondere missie: Geestelijke gezondheidszorg voor militairen en veteranen. Adviesrapport. Den Haag: Ministerie van Defensie.
2. Impact (2012). Richtlijn Psychosociale Ondersteuning Geüniformeerden. Amsterdam: Impact.
3. Sijbrandij, M., Olff, M., Reitsma, J.B., Carlier, I.V., & Gersons, B.P. (2006). Emotional or educational debriefing after psychological trauma. Randomised controlled trial. Br J Psychiatry. 2006 Aug;189:150-5.
4. Gouweloos-Trines, J. (2018). Supporting civilians and professionals after crises: Implications for psychosocial care [dissertatie]. Utrecht: Universiteit Utrecht.