Lezingen ALV: Gefaseerde versus traumabehandeling bij complexe PTSS

Door Leanne van Est

Op 27 januari 2022 hebben er tijdens onze ALV weer 2 lezingen plaatsgevonden. De lezingen gingen over gefaseerde versus traumabehandeling bij complexe PTSS.

De eerste lezing werd gegeven door recent gepromoveerde Dr. Chris Hoeboer. Hij vertelde ons over delen van zijn promotieonderzoek (heb je interesse in het proefschrift, mail dan naar: c.m.hoeboer@amsterdamumc.nl). Samen met klinisch psycholoog en promovenda Danielle Oprel deed hij onderzoek naar de effectiviteit van ‘prolonged exposure’ (PE) bij mensen die PTSS hebben ten gevolge van fysiek of seksueel misbruik in de kindertijd. Een erg belangrijk onderzoek omdat angst voor crises of de overtuiging dat deze behandeling bij hen te belastend of minder effectief is de toepassing ervan in de klinische praktijk nog in de weg staat.









Zij voerden een gerandomiseerde clinical trial uit, waarbij ze naast reguliere PE (1 sessie per week voor 16 weken), twee innovatieve PE-vormen onderzochten. Namelijk een vorm met eerst stabiliseren: de gefaseerde behandeling STAIR*+PE (8 sessies emotieregulatie training in 8 weken gevolgd door 8 sessies reguliere PE in de 8 weken daarna) en een vorm met intensieve PE (3 sessies per week voor 4 weken gevolgd door 2 boostersessies). Een ander zeer sterk punt van het onderzoek is dat er maar weinig exclusiecriteria waren om juist de complexiteit van de doelgroep te kunnen ondervangen. Zij includeerden 149 mensen waarbij er naast PTSS sprake was van een grote diversiteit aan andere psychische klachten.

Ze vonden dat mensen die PTSS hebben ten gevolge van fysiek of seksueel misbruik in de kindertijd effectief en snel behandeld kunnen worden met alle drie de vormen van PE. Er werden geen verschillen gevonden tussen de vormen van PE in verbeteringen op het klinisch interview voor PTSS (CAPS-5), de PTSS zelf-rapportage, emotieregulatie problemen, interpersoonlijke problemen en zelfbeeld.

Ruim de helft van de mensen voldeed niet meer aan de diagnose PTSS na de behandelingen. Hoewel niet alle patiënten profiteerden werd de behandeling goed verdragen. Er was wel sprake van drop-out maar redenen hiervoor naast verslechtering/te zwaar zijn, waren: verbetering of praktische redenen (bv. verhuizing). De diagnose van ‘complexe PTSS’ was geen contra-indicatie: de groep met ‘complexe PTSS’ versus ‘PTSS’ begonnen en eindigden hoger op de CAPS-5 maar totale verbeteringen waren vergelijkbaar tussen de groepen. Ook waren er geen significante verschillen tussen de gefaseerde PE en de (intensieve) PE.

Een duidelijke conclusie van dit onderzoek: exposure werkt bij mensen met (complexe) PTSS ten gevolge van fysiek of seksueel misbruik in de kindertijd! Welke vorm van PE het beste werkt bij welke patiënt is nog een vraag voor vervolgonderzoek. Eerste aanwijzingen op basis van dit onderzoek laten zien dat hogere scores op depressie en sociale steun een indicatie zijn voor (intensieve) PE en hogere scores op emotieregulatie problemen en quality of life een indicatie zijn voor gefaseerde PE.





De tweede lezing werd gegeven door GZ-psycholoog Noortje van Vliet, tevens hoofdonderzoeker in het onderzoek “To Prepare Or Not”. Het onderzoek is geïnspireerd op een patiënt met complexe PTSS en de vraag wat te doen in de behandeling. Dit onderzoek richt zich op de lang bestaande discussie over de meerwaarde van een gefaseerde behandeling boven een traumagerichte behandeling bij mensen met complexe vormen van PTSS naar aanleiding van mishandeling of seksueel misbruik in de kindertijd. Vergelijkbaar met het onderzoek van Dr. Chris en Danielle werd gefaseerde behandeling (1e sessie, 8x STAIR, 8x EMDR, 8x EMDR) vergeleken met traumagerichte behandeling, ditmaal echter door middel van EMDR (1e sessie, 8x EMDR, 8x EMDR) en met STAIR als daadwerkelijke toevoeging in 1 van de condities. Een half jaar later vond de follow-up plaats. Er deden 121 mensen mee aan het onderzoek en ook in dit onderzoek waren er weinig exclusiecriteria.

Ze vonden vergelijkbare significante dalingen van klachten pre- tot post-behandeling in beide behandelcondities op de CAPS-5, CPTSS ernst, dissociatieve klachten en algemene psychopathologie. Er werden geen verschillen in daling van de klachten tussen de condities gevonden. De drop-out cijfers waren ook vergelijkbaar tussen de condities.









Een aantal klachten is elke acht sessies gemeten: emotieregulatieproblemen, posttraumatische cognities, interpersoonlijke problemen en een zelfrapportage voor PTSS klachten. Daarbij werden er significante verschillen gevonden tussen de behandelcondities op zelfrapportage PTSS-klachten, posttraumatische cognities en interpersoonlijke problemen: deze waren meer gedaald na 8 sessies EMDR dan STAIR.

Concluderend laat dit onderzoek dus ook zien dat zowel gefaseerde als directe traumagerichte behandeling zeer effectief en veilig is bij de behandeling van PTSS als gevolg van herhaald seksueel misbruik of mishandeling in de kindertijd. Aanvullend laat dit onderzoek zien dat de gefaseerde behandeling zorgde voor een vertraagde afname van zelf gerapporteerde PTSS-klachten, posttraumatische cognities en interpersoonlijke problemen. Wil je meer weten of op de hoogte blijven van het onderzoek: www.to-prepare-or-not.nl

* STAIR staat voor Skills Training in Affect and Interpersonal Regulation en is het enige bewezen effectieve stabilisatieprogramma. Het is een combinatie van DGT en ACT waarbij de twee hoofdonderwerpen emotieregulatie en interpersoonlijke problemen zijn. Ademhalingsoefeningen en rollenspellen worden bv. gedaan.