Psychiater, psychotraumatherapeut en praktijkhouder van De Hemisfeer: het verhaal van Boris Droždek

Waardoor werd je interesse in de interculturele psychiatrie gewekt?

Dit is geleidelijk aan gegaan. Sinds mijn kindertijd heb ik veel gereisd en daarbovenop kwam nog mijn migratie uit Kroatië. In Nederland kreeg ik in mijn werk snel te maken met een cultureel diverse patiëntenpopulatie en werd ik gedurende de tijd steeds bewuster van de universele, maar ook van cultuurspecifieke aspecten in de denkwijze, gedrag en ziektebeleving van mijn patiënten evenals van hun verwachtingen van hulpverlening. Het was en het blijft een spannende en mooie ontdekkingstocht waarin ik veel van mijn patiënten leer, maar ook van films en literatuur uit hun respectievelijke landen van herkomst.

Met wat voor typen psychotrauma heb je te maken in jouw werk bij De Hemisfeer en welke behandelingen bieden jullie?

Wij helpen voornamelijk overlevenden van multipele, ernstige en repetitieve traumatisering. Dit zijn vluchtelingen en andere migranten, NGO-medewerkers, patiënten met een (bi-culturele) LHBTIQ+ achtergrond en Nederlandse veteranen die uitgezonden werden naar diverse brandhaarden in het buitenland. Bij de meesten van hen is sprake van een combinatie van vroegkinderlijk trauma met traumatische ervaringen later in het leven, van complexe PTSS en andere co morbiditeit. Samen met mijn team ambiëren wij om altijd zorg op maat te leveren. Denk hierbij aan het creatief met elkaar combineren van diverse trauma-focus therapieën met andere vormen van psychotherapie, zoals schematherapie en interpersoonlijke therapie, farmacotherapie en behandelingen als sensomotorische psychotherapie en PMT. Bovendien worden deze behandelingen, waar nodig, op een cultuur sensitieve manier aangeboden.

In dit werk zijn we genoodzaakt om te puzzelen, om zich te verplaatsen in onze patiënten en te leren om met hun ogen naar de wereld te kijken om ze te kunnen helpen, het is een continu leerproces.

Waarin zit volgens jou het verschil in een goede cultuur sensitieve benadering bij het vaststellen en behandelen van psychotrauma?

Sowieso ben ik van mening dat een goede trauma behandeling context sensitief moet zijn en rekening moet houden zowel met de aanwezige klachten, als met de psychologische ontwikkelingsgeschiedenis van patiënten en met hun actuele leefomstandigheden. Het onderzoeken van de invloeden van (sub)cultuur op de psychopathologie en op het behandelproces hoort bij dit contextueel perspectief. Ga, bijvoorbeeld, iemand die opgegroeid is in een repressief en dictatoriaal staatsysteem niet meteen als paranoïde labelen wanneer die jou of andere instanties niet vertrouwt. Heb respect voor initiële vermijding om over trauma’s te praten bij slachtoffers van verkrachting afkomstig uit culturen waar een verkrachte vrouw als paria wordt beschouwd, houd rekening met de overtuiging van andere patiënten die denken dat ze van hun trauma’s gaan niet gaan helen met behulp van een trauma-focus behandeling, maar met het herstel van interpersoonlijke contacten en de financiële compensatie van de meegemaakte schade. Bij een patiënt uit Afrika kan de geleide fantasieoefening met een zonnige plek mislukken. Hij/zij zoekt schaduw om te kunnen ontspannen, in Afrika is het gewoon te warm in de zon!

Culturele sensitiviteit is belangrijk in de beginnende fase van een trauma behandeling, bij het maken van de casus conceptualisatie, bij het onderhandelen over de behandelvorm en de behandeldoelen. Maar ook gedurende de behandeling bij het proces van betekenisgeving aan de ervaren traumatiseringen.

En in elke sessie dien je rekening te houden met wie je wel en wie niet een hand mag geven, bij wie je wel en bij wie geen oogcontact mag verwachten, etc.

Naast je werk als therapeut geef je ook trainingen en lezingen over psychotrauma en transculturele psychiatrie. Wat spreekt je hier zo in aan?

Allereerst, ik ervaar het als een groot privilege om collega’s in Nederland en in het buitenland kennis te mogen bijbrengen en tegelijkertijd van hen te leren, om te kunnen inspireren en geïnspireerd te raken. Zo kom ik al jarenlang in Georgië waar ik collega’s in een traumacentrum begeleid. Ik heb trainingen gegeven in andere post-oorlog gebieden, zoals in ex-Joegoslavië en in Rwanda, maar ook in Australië en in diverse Europese landen. En om niet te vergeten, mijn Summer School in Dubrovnik is een terugkomende bijeenkomst voor bijna 25 jaar. Daar komen vele internationale collega’s op af, waaronder velen uit Nederland, en ik nodig sprekers uit die mij persoonlijk in mijn professionele groei inspireren. Trainingen en lezingen geven werkt in twee richtingen. Het verplicht mij om woorden te vinden om mijn professionele zoektocht en ervaringen te beschrijven en te structureren en ik ontvang daar feedback van collega’s voor terug.

Je bent ook geregistreerd als Psychotraumatherapeut NtVP, wat is voor jou de meerwaarde daarvan?

Ons land is op internationaal niveau een van de meest vooraanstaande landen op het gebied van psychotraumatologie en ik vind het een eer om deel uit te kunnen maken van deze vereniging. Echter, ik ben ook een beetje bezorgd over de toekomst van NtVP, maar ook van ESTSS en ISTSS. Ik vind dat binnen deze organisaties de clinici steeds minder de kans krijgen om hun ervaringen uit te wisselen en dat ons veld gegijzeld wordt door de onderzoekers. Wij zijn allemaal getuigen van de dominantie van het evidence-based denken en andere ideeën, enkel op de klinische praktijk berustend, krijgen nog amper podium. En juist in deze, nog niet onderzochte, praktijken zie ik de kans voor verdere ontwikkeling van ons veld.

Wat nog niet evidence-based is, kan in de toekomst evidence-based worden en onderzoekers moeten ook gevoed kunnen blijven met inspiratie door de clinici.

Waar zou jij je in toekomstig (klinisch) werk nog op willen richten?

Ik ben de jongste niet meer en moet realistisch zijn met betrekking tot mijn professionele toekomst, hoor. Ik hoop samen met mijn collega’s bij de Hemisfeer fijn te kunnen blijven werken tot aan mijn pensionering, misschien nog een enkel jong collega in de komende jaren erbij te kunnen betrekken en voor mijn opvolger bij de praktijk te kunnen zorgen. En uiteraard zich verder professioneel verder ontwikkelen, blijven zoeken naar nieuwe manieren om psychotrauma te behandelen en erover kunnen schrijven. Weliswaar nog wat lezingen en trainingen hier en daar? Ik ben enigszins verrast dat ik na al deze jaren nog steeds gepassioneerd en enthousiast ben over het werk dat ik doe.

Hoe verwerk je zelf wat je hoort in de spreekkamer? Heb je tips voor andere therapeuten?

Ik vind het belangrijk om dit werk samen te kunnen doen met het multidisciplinaire team, waarin we allemaal even verantwoordelijk zijn voor het creëren van een collegiale sfeer met veiligheid, wederzijds vertrouwen, gezonde humor, verantwoordelijkheid voor de resultaten, professionele nieuwsgierigheid en creativiteit als fundamenten. Wij voeren vele behandelingen samen uit, raadplegen elkaar, de lijnen zijn kort en ieder van ons is het beste in zijn/haar (sub)specialisme. We lopen makkelijk bij elkaar binnen wanneer we voor even niet weten hoe en wat verder inhoudelijk en emotioneel. We zijn ervan doordrongen dat we enkel als collectief deze complexe doelgroep goed van hulp kunnen voorzien. En dan zijn er uiteraard ook formele intervisiemomenten waar we stil staan bij de verschillende aspecten van overdracht en tegenoverdracht in de behandelingen en elkaar helpen om ermee verder te komen. Natuurlijk heeft ieder van ons door de jaren heen moeilijke tijden gekend, professioneel en privé, dit hoort bij dit werk en bij het leven, maar samen zijn we weliswaar verder gekomen dan ieder van ons in afzondering had gekund.