12 februari 2021
Door Marthe Egberts (postdoctoraal onderzoeker bij Universiteit Utrecht, afdeling Klinische Psychologie, en orthopedagoog bij het Ingeborg Douwes Centrum)
Vanwege het 15-jarig jubileum van de NtVP spreken we dit jaar met (oud-)bestuursleden van de vereniging. In dit eerste interview duiken we in de geschiedenis en werpen we een blik op de toekomst met Berthold Gersons en Miranda Olff.
Prof. dr. Berthold Gersons is emeritus hoogleraar psychiatrie bij het Amsterdam UMC. Hij is de oprichter en eerste voorzitter—en inmiddels erelid—van de NtVP. Daarnaast was hij adviseur van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en ex-president van de European Society for Traumatic Stress Studies (ESTSS). Prof. dr. Miranda Olff is hoofd van het psychotrauma centrum bij het Amsterdam UMC, directeur onderzoek bij ARQ Nationaal Psychotraumacentrum, en ex-president van de ESTSS en International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS). Ook is ze editor-in-chief van de European Journal of Psychotraumatology en leidt zij de Global Collaboration on Traumatic Stress. Van 2011 tot 2015 was zij bestuurslid van de NtVP.
Met welk doel is de NtVP in 2006 opgericht?
Berthold Gersons: In 1972 stelde de regering voor drie Nazi-oorlogsmisdadigers vrij te laten. Dat breekpunt in onze naoorlogse geschiedenis leidde tot fel protest en het vormde de start van een trauma-bewustzijn over de oorlog en over de Holocaust in Nederland. Nederlandse trauma deskundigen als Walter de Loos, Wybrand op den Velde, Jan Bastiaans, ikzelf en vele anderen kwamen vaak samen in de trauma studiegroep van het Lucas Ziekenhuis in Amsterdam. Dat werd ook de broedplaats van de Nederlandse bijdrage aan de oprichting van zowel de ESTSS als de ISTSS. Ik heb lang in beide besturen gezeten en in 1992 voor de ISTSS het eerste wereldcongres in Amsterdam georganiseerd. Tijdens mijn presidentschap van de ESTSS kwam ik tot de conclusie dat het beter was deze Europese vereniging om te smeden in een koepelorganisatie van landenverenigingen in Europa. Op die manier zou er ook via de eigen taal en cultuur een groter bereik voor traumakennis en -kunde in de diverse landen mogelijk worden. De Duitse vereniging werd daarvoor 20 jaar geleden opgericht en wij volgden in 2006. En dat bleek een gouden greep te zijn.
Miranda Olff: Na het pioneerswerk van Berthold heb ik toen ik voorzitter was van de ESTSS de omslag gemaakt van een individuele leden vereniging naar een overkoepelende organisatie die boven de landenverenigingen stond. Dat leverde onmiddellijk een enorme groei in aantal leden van de ESTSS op en een andere dynamiek. Het was een interessante bestuurservaring die me ondanks de totaal verschillende culturen ook later als voorzitter van de ISTSS goed van pas kwam. De NtVP is dus eigenlijk ontstaan vanuit de behoefte een vereniging per land te organiseren. Maar daarbij is het wel goed om te zeggen dat Nederland altijd voorop heeft gelopen op het gebied van trauma. Er is veel ruimte en aandacht voor het onderwerp geweest. Samen met Eric Vermetten heb ik daar eerder twee artikelen over geschreven, waarin we mogelijke redenen aandragen hiervoor (artikel 1 & artikel 2). Bijvoorbeeld de oprichting van Centrum ’45, de goede onderzoekstructuur, maar ook de populariteit van EMDR in Nederland.
Eigenlijk is de NtVP dus ontstaan vanuit de ervaringen binnen de Europese situatie, daar heb ik eigenlijk nooit bij stilgestaan. Wat werd in Nederland het belangrijkste doel van de NtVP?
Berthold: We richtten de NtVP op als een meer formele organisatie van kennisuitwisseling en ontwikkeling rondom trauma in Nederland. Dat deed ik destijds samen met Jan-Wilke Reerds, toen directeur van Centrum ’45 en Ton de Wijs, destijds directeur van het Instituut voor Psychotrauma. We wilden een organisatie zijn die niet op de methode, maar op de inhoud gericht was: wat is trauma, welke gevolgen heeft dat voor mensen, en wat kan je daaraan doen op het niveau van het individu en de samenleving? Dat was anders dan al die op methoden gerichte psychotherapieverenigingen en de beroepsverenigingen van psychologen en psychiaters. Het ging bij de NtVP om de inhoud.
Miranda: Eén van de eerste doelen die mij bij staat was het bij elkaar brengen van de verschillende groepen, om van elkaar te kunnen leren. Ondanks dat er veel gebeurde op trauma gebied in Nederland, was het veld toch nog steeds gesplitst.
Wat vinden jullie karakteristiek voor de NtVP?
Miranda: De goede organisatie, innovatie en diversiteit. Met aandacht voor verschillende disciplines en een combinatie van wetenschap en praktijk.
Berthold: De NtVP bloeit ook echt omdat er steeds weer jonge nieuwe mensen met spannende ideeën actief worden en weer anderen daardoor aantrekken. Er is aandacht voor de echte traumatische problematiek in onze samenleving. Het gaat niet alleen maar over getallen en methodes.
Miranda: En het is ook leuk dat het zoveel jonge mensen en zoveel vrouwen zijn!
Hoe hebben jullie het psychotraumaveld zien ontwikkelen in de afgelopen 15 jaar?
Miranda: Het onderzoeksveld is enorm gegroeid. Het aantal publicaties is exponentieel gestegen. En als je nu ziet hoeveel hoogleraren psychotrauma we hebben, is dat heel bijzonder.
Berthold: Van een kleine groep pioniers ook met mensen als Rolf Kleber en Peter van der Velde naar een steeds bredere beweging, die zich bekommert om mensen en die interventie- en behandelmethodes ontwikkelen en evalueren.
Miranda: De opleiding en scholing van therapeuten is erg verbeterd, ook met dank aan de NtVP.
Berthold: Belangrijk wordt steeds meer minder in psychotherapeutische scholen te denken en kritisch te zijn op de vraag wanneer behandeling echt nodig is. Werkt het voor iedereen, wat werkt voor wie?
Miranda: We hebben daar ooit ook nog een mooi paper over geschreven met alle vertegenwoordigers van alle therapeutische stromingen, gericht op wat de therapieën gemeenschappelijk hebben. En als we het dan hebben over wat therapeuten hebben aan de Europese inbedding, dan zou het mooi zijn als therapeuten ook geïnspireerd kunnen worden door Europese sprekers. Bijvoorbeeld tijdens online praktijksessies. We kunnen binnen Europa echt veel van elkaar leren.
Wat zouden wat jullie betreft de belangrijkste speerpunten voor de NtVP in de komende jaren moeten zijn?
Berthold: Mijn indruk is dat trauma binnen de NtVP te veel als een individueel gebeuren bekeken wordt en te weinig als kenmerken van onze tijd en de samenleving. Ik zou willen dat er meer belangstelling ontstaat om onze kennis van trauma beter in te zetten bij rampen, bij bedreigingen van overheidsfunctionarissen, bij terrorisme en ook bij COVID-19 nu. Eveneens meer interesse in wat maakt iemand een dader, een incestpleger, een terrorist. Probeer wat uit de exclusieve aandacht voor behandeling te komen en breder te denken.
Miranda: De zichtbaarheid van de ESTSS binnen de NtVP mag wat mij betreft groter worden en het lijntje met de ESTSS mag sterker, zodat leden zich daar ook mee verbonden voelen. Dat is zowel een opdracht voor de ESTSS zelf als voor de NtVP. Nog een stap hoger dan de ESTSS en ISTSS is er dan de Global Collaboration on Traumatic Stress, die boven alle verenigingen staat. Daarin wordt iedereen samengebracht die iets wil betekenen op wereldwijd niveau; het zou leuk zijn om de NtVP daar nog actiever in te hebben. Wat ook nog wel verder uitgewerkt zou kunnen worden is de vraag hoe je de wetenschappelijke kennis vertaalt naar de praktijk; wat betekent die kennis nu voor behandelaren? Ik denk dat we als vereniging echt een voorbeeldfunctie kunnen hebben voor andere Europese en ook niet-Europese landen. En we hebben heel veel psychotrauma kennis in Nederland, gecorrigeerd voor inwoners staan we op de tweede plek in de wereld qua aantal publicaties (artikel 2).
Berthold: Wij zijn heel blij om te zien hoe het gaat met de NtVP.
Miranda: Ik zie een enorme bevlogenheid en de NtVP maakt een professionele indruk. Goede bestuursleden, veel portefeuilles, een mooi congres en goede webinars. Dus we zijn inderdaad heel blij!
Vanwege het 15-jarig jubileum van de NtVP spreken we dit jaar met (oud-)bestuursleden van de vereniging. In dit eerste interview duiken we in de geschiedenis en werpen we een blik op de toekomst met Berthold Gersons en Miranda Olff.
Prof. dr. Berthold Gersons is emeritus hoogleraar psychiatrie bij het Amsterdam UMC. Hij is de oprichter en eerste voorzitter—en inmiddels erelid—van de NtVP. Daarnaast was hij adviseur van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en ex-president van de European Society for Traumatic Stress Studies (ESTSS). Prof. dr. Miranda Olff is hoofd van het psychotrauma centrum bij het Amsterdam UMC, directeur onderzoek bij ARQ Nationaal Psychotraumacentrum, en ex-president van de ESTSS en International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS). Ook is ze editor-in-chief van de European Journal of Psychotraumatology en leidt zij de Global Collaboration on Traumatic Stress. Van 2011 tot 2015 was zij bestuurslid van de NtVP.
Met welk doel is de NtVP in 2006 opgericht?
Berthold Gersons: In 1972 stelde de regering voor drie Nazi-oorlogsmisdadigers vrij te laten. Dat breekpunt in onze naoorlogse geschiedenis leidde tot fel protest en het vormde de start van een trauma-bewustzijn over de oorlog en over de Holocaust in Nederland. Nederlandse trauma deskundigen als Walter de Loos, Wybrand op den Velde, Jan Bastiaans, ikzelf en vele anderen kwamen vaak samen in de trauma studiegroep van het Lucas Ziekenhuis in Amsterdam. Dat werd ook de broedplaats van de Nederlandse bijdrage aan de oprichting van zowel de ESTSS als de ISTSS. Ik heb lang in beide besturen gezeten en in 1992 voor de ISTSS het eerste wereldcongres in Amsterdam georganiseerd. Tijdens mijn presidentschap van de ESTSS kwam ik tot de conclusie dat het beter was deze Europese vereniging om te smeden in een koepelorganisatie van landenverenigingen in Europa. Op die manier zou er ook via de eigen taal en cultuur een groter bereik voor traumakennis en -kunde in de diverse landen mogelijk worden. De Duitse vereniging werd daarvoor 20 jaar geleden opgericht en wij volgden in 2006. En dat bleek een gouden greep te zijn.
Miranda Olff: Na het pioneerswerk van Berthold heb ik toen ik voorzitter was van de ESTSS de omslag gemaakt van een individuele leden vereniging naar een overkoepelende organisatie die boven de landenverenigingen stond. Dat leverde onmiddellijk een enorme groei in aantal leden van de ESTSS op en een andere dynamiek. Het was een interessante bestuurservaring die me ondanks de totaal verschillende culturen ook later als voorzitter van de ISTSS goed van pas kwam. De NtVP is dus eigenlijk ontstaan vanuit de behoefte een vereniging per land te organiseren. Maar daarbij is het wel goed om te zeggen dat Nederland altijd voorop heeft gelopen op het gebied van trauma. Er is veel ruimte en aandacht voor het onderwerp geweest. Samen met Eric Vermetten heb ik daar eerder twee artikelen over geschreven, waarin we mogelijke redenen aandragen hiervoor (artikel 1 & artikel 2). Bijvoorbeeld de oprichting van Centrum ’45, de goede onderzoekstructuur, maar ook de populariteit van EMDR in Nederland.
Eigenlijk is de NtVP dus ontstaan vanuit de ervaringen binnen de Europese situatie, daar heb ik eigenlijk nooit bij stilgestaan. Wat werd in Nederland het belangrijkste doel van de NtVP?
Berthold: We richtten de NtVP op als een meer formele organisatie van kennisuitwisseling en ontwikkeling rondom trauma in Nederland. Dat deed ik destijds samen met Jan-Wilke Reerds, toen directeur van Centrum ’45 en Ton de Wijs, destijds directeur van het Instituut voor Psychotrauma. We wilden een organisatie zijn die niet op de methode, maar op de inhoud gericht was: wat is trauma, welke gevolgen heeft dat voor mensen, en wat kan je daaraan doen op het niveau van het individu en de samenleving? Dat was anders dan al die op methoden gerichte psychotherapieverenigingen en de beroepsverenigingen van psychologen en psychiaters. Het ging bij de NtVP om de inhoud.
Miranda: Eén van de eerste doelen die mij bij staat was het bij elkaar brengen van de verschillende groepen, om van elkaar te kunnen leren. Ondanks dat er veel gebeurde op trauma gebied in Nederland, was het veld toch nog steeds gesplitst.
Wat vinden jullie karakteristiek voor de NtVP?
Miranda: De goede organisatie, innovatie en diversiteit. Met aandacht voor verschillende disciplines en een combinatie van wetenschap en praktijk.
Berthold: De NtVP bloeit ook echt omdat er steeds weer jonge nieuwe mensen met spannende ideeën actief worden en weer anderen daardoor aantrekken. Er is aandacht voor de echte traumatische problematiek in onze samenleving. Het gaat niet alleen maar over getallen en methodes.
Miranda: En het is ook leuk dat het zoveel jonge mensen en zoveel vrouwen zijn!
Hoe hebben jullie het psychotraumaveld zien ontwikkelen in de afgelopen 15 jaar?
Miranda: Het onderzoeksveld is enorm gegroeid. Het aantal publicaties is exponentieel gestegen. En als je nu ziet hoeveel hoogleraren psychotrauma we hebben, is dat heel bijzonder.
Berthold: Van een kleine groep pioniers ook met mensen als Rolf Kleber en Peter van der Velde naar een steeds bredere beweging, die zich bekommert om mensen en die interventie- en behandelmethodes ontwikkelen en evalueren.
Miranda: De opleiding en scholing van therapeuten is erg verbeterd, ook met dank aan de NtVP.
Berthold: Belangrijk wordt steeds meer minder in psychotherapeutische scholen te denken en kritisch te zijn op de vraag wanneer behandeling echt nodig is. Werkt het voor iedereen, wat werkt voor wie?
Miranda: We hebben daar ooit ook nog een mooi paper over geschreven met alle vertegenwoordigers van alle therapeutische stromingen, gericht op wat de therapieën gemeenschappelijk hebben. En als we het dan hebben over wat therapeuten hebben aan de Europese inbedding, dan zou het mooi zijn als therapeuten ook geïnspireerd kunnen worden door Europese sprekers. Bijvoorbeeld tijdens online praktijksessies. We kunnen binnen Europa echt veel van elkaar leren.
Wat zouden wat jullie betreft de belangrijkste speerpunten voor de NtVP in de komende jaren moeten zijn?
Berthold: Mijn indruk is dat trauma binnen de NtVP te veel als een individueel gebeuren bekeken wordt en te weinig als kenmerken van onze tijd en de samenleving. Ik zou willen dat er meer belangstelling ontstaat om onze kennis van trauma beter in te zetten bij rampen, bij bedreigingen van overheidsfunctionarissen, bij terrorisme en ook bij COVID-19 nu. Eveneens meer interesse in wat maakt iemand een dader, een incestpleger, een terrorist. Probeer wat uit de exclusieve aandacht voor behandeling te komen en breder te denken.
Miranda: De zichtbaarheid van de ESTSS binnen de NtVP mag wat mij betreft groter worden en het lijntje met de ESTSS mag sterker, zodat leden zich daar ook mee verbonden voelen. Dat is zowel een opdracht voor de ESTSS zelf als voor de NtVP. Nog een stap hoger dan de ESTSS en ISTSS is er dan de Global Collaboration on Traumatic Stress, die boven alle verenigingen staat. Daarin wordt iedereen samengebracht die iets wil betekenen op wereldwijd niveau; het zou leuk zijn om de NtVP daar nog actiever in te hebben. Wat ook nog wel verder uitgewerkt zou kunnen worden is de vraag hoe je de wetenschappelijke kennis vertaalt naar de praktijk; wat betekent die kennis nu voor behandelaren? Ik denk dat we als vereniging echt een voorbeeldfunctie kunnen hebben voor andere Europese en ook niet-Europese landen. En we hebben heel veel psychotrauma kennis in Nederland, gecorrigeerd voor inwoners staan we op de tweede plek in de wereld qua aantal publicaties (artikel 2).
Berthold: Wij zijn heel blij om te zien hoe het gaat met de NtVP.
Miranda: Ik zie een enorme bevlogenheid en de NtVP maakt een professionele indruk. Goede bestuursleden, veel portefeuilles, een mooi congres en goede webinars. Dus we zijn inderdaad heel blij!
