Omgaan met angst voor het coronavirus

HowRightNow: Deze website biedt informatie en tips over verschillende psychische gevolgen van het coronavirus, zoals angst, somberheid, eenzaamheid en stress.

PsychologyTools: Deze folder over “Living with worry and anxiety amidst global uncertainty” biedt heldere psycho-educatie over angst en zorgen maken in tijden van onzekerheid.

Mindkorrelatie: Via de hulplijnen van Mindkorrelatie kunnen mensen met psychische problemen die extra veel stress ervaren door het coronavirus chatten of bellen met een hulpverlener.

Therapieland: Naast de coronaprogramma’s voor volwassenen heeft Therapieland nu ook een programma ontwikkeld voor kinderen. In dit programma krijgen zij uitleg over het coronavirus. Daarnaast bevat het programma verschillende opdrachten die het kind leren omgaan met lastige gevoelens. Tot slot krijgen kinderen tips voor het structureren van hun dag, het maken van hun schoolwerk en ontspanning. Kinderen kunnen dit programma zelfstandig doorlopen. Het programma is gratis te volgen.

Nieuwlander: Veel statushouders zijn extra kwetsbaar in deze roerige tijden van het Corona Virus. Door taalbarrières missen zij mogelijk essentiële informatie. Er is een nieuw actie comité opgestaan en zij hebben een telefonische helpdesk voor statushouders (in Arabisch en Tigrinya) opgezet waar statushouders op bepaalde tijden naar kunnen bellen met hun vragen over Corona. De telefonische helpdesk heeft een facebook pagina: CAS Help Desk. Daar staan ook de teksten in Arabisch en Tigrinya.

University of Virginia: Bethany Teachman is hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Virginia en klinisch psycholoog. Ze is hoofd van het universiteitsprogramma voor angst, cognitie en behandeling. In dit artikel geeft ze advies voor mensen die angst voor het coronavirus ervaren.

American Psychological Association, maart 2020: De APA geeft 5 algemene tips die individuen kunnen helpen de angst voor corona te beperken en op een nuchtere manier naar nieuwsberichten te kijken.

Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie: Het KJP biedt een overzichtelijke pagina met links en adviezen voor het praten met kinderen over het coronavirus. Ook wordt er uitleg gegeven in korte video’s.

Het Rode Kruis: In een factsheet wordt duidelijk samengevat hoe men het beste om kan gaan met stress in tijden van corona.

National Center for PTSD: Hier wordt uitleg gegeven voor zorgverleners over het begeleiden van mensen met stress in tijden van het coronavirus. Het gaat hierbij vooral over manieren om patiënten met PTSS gerust te stellen.

Psychological First Aid: Deze handout geeft tips voor volwassenen bij omgaan met rampen.

FACE COVID: In this brief animation, Dr Russ Harris, author of the international best-seller The Happiness Trap, illustrates how to use ACT (Acceptance and Commitment Therapy) to deal with the Corona crisis and the fear, anxiety and worry that goes with it.

PACT: Vragen en antwoorden over het praten met kinderen over het mogelijke overlijden van een dierbare.

WHO: WHO komt met een gids voor omgaan met stress: Doing What Matters in Times of Stress. Hierin staan oefeningen en tips die van pas kunnen komen in stressvolle periodes, die gecombineerd kunnen worden met de bijbehorende audio oefeningen.

Psychische gezondheid en corona

FIER: Tips en adviezen voor jongeren met PTSS en corona, hoe kom je deze tijd zo goed mogelijk door?

The Lancet, 14 maart 2020: In dit artikel worden eerste aanwijzingen met betrekking tot de psychologische impact van quarantaine besproken.

American Psychological Association, 10 maart 2020: David Cates, klinisch psycholoog en consultant bij Nebraska National Quarantine Center, heeft een aanpak ontwikkeld voor de vermindering van psychische problemen bij mensen die in quarantaine zitten. Virtuele groepssessies worden aangeboden waarin therapie en updates worden gegeven.

MIND platform: De kans op besmetting met het COVID-19 virus en de genomen maatregelen om het virus onder controle te krijgen, leveren veel mensen stress op. Voor de 1 miljoen Nederlanders die al te maken hadden met psychische klachten, geldt dit nog eens extra. De helft van hen geeft aan meer last te hebben van bijvoorbeeld angst, depressiviteit, paniek en slecht slapen. Mind platform onderzocht dit door vragen te stellen aan het GGZ-panel.

Rijksoverheid: Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Justitie en Veiligheid starten een nieuwe campagne tegen huiselijk geweld in de coronacrisis. Onder het bekende motto ‘Het houdt niet op, totdat je iets doet’ helpt deze campagne slachtoffers en omstanders in actie te komen bij huiselijk geweld.

CIPD: Een podcast waarin wordt besproken wat organisaties kunnen doen om hun personeel na lockdown mentaal gezond weer te laten beginnen

Swiss Corona Stress Study: De resultaten van dit onderzoek onder 10.000 Zwitserse deelnemers laat zien dat symptomen van stress en depressie gestegen zijn sinds de coronacrisis. Ook worden er factoren geidentificeerd die te maken hebben met verhoogde stress.

Loneliness, Isolation, and Social Support Factors in Post-COVID-19 Mental Health: In deze studie werd de impact van COVID-19 op eenzaamheid en welzijn onderzocht.

The Lancet, 8 december 2020: The mental health impact of the COVID-19 pandemic on people with and without depressive, anxiety, or obsessive-compulsive disorders: a longitudinal study of three Dutch case-control cohorts

The Lancet, 9 december 2020: Trajectories of anxiety and depressive symptoms during enforced isolation due to COVID-19 in England: a longitudinal observational study

The Lancet, 10 december 2020: Effects of the COVID-19 pandemic on self-harm

The Lancet, 11 januari 2021: Effects of the COVID-19 pandemic on primary care-recorded mental illness and self-harm episodes in the UK: a population-based cohort study

medRxiv (preprint): Six-month Neurological and Psychiatric Outcomes in 236,379 Survivors of COVID-19

ISTSS Factsheet: COVID-19: Traumatic Stressor or Stress?

Zorg op afstand

Internet Interventions: Tim Wind, Heleen Riper, Marleen Rijkeboer en Gerhard Andersson schrijven over hoe de coronacrisis de GGZ beinvloedt, een omslagpunt is voor e-mental health en hoe hiervan geen weg terug is.

Psychiatry Research: Door de coronacrisis is er een grotere behoefte ontstaan aan online traumabehandeling. Meta-analyses toonden al aan dat online CGT een veelbelovende behandeling is voor PTSS. In deze systematische review werd gezocht naar beschikbare studies naar de effectiviteit van online EMDR voor de behandeling van PTSS. Slechts één studie kwam naar voren. Hoewel deze studie veelbelovende resultaten liet zien, is implementatie van online EMDR in tijden van COVID-19 op basis van het beschikbare bewijs voorbarig. Er is een dringende vraag naar uitgebreider onderzoek.

APPWIJZER: Steeds vaker kwamen er vragen van klanten en behandelaren over het gebruik van apps. Welke apps zijn er voor de geestelijke gezondheidszorg en welzijn en wat zijn de ervaringen van anderen? In antwoord op deze behoefte heeft Dimence Groep de Appwijzer ontwikkeld.

British Psychological Society: Deze handreiking is bedoeld voor psychologen die online video platformen willen gebruiken in het werk met kinderen en jongeren.

Vereniging EMDR Nederland: Via deze link wordt uitleg gegeven voor het gebruik van een online applicatie voor EMDR. Ook zijn hier algemene tips en adviezen te vinden voor online behandeling. Er is echter nog weinig overtuigend onderzoek beschikbaar met betrekking tot de effectiviteit van online EMDR.

Therapieland: Dit zelfhulpprogramma voor omgaan met coronastress is bedoeld voor iedereen die wil omgaan met lastige gedachten en gevoelens waar je door de aanwezigheid van het coronavirus mee kunt worstelen.

Landelijke Vereniging Medische Psychologie: In dit dossier van de LVMP is informatie over beeldbellen en online behandelen gebundeld. Er staat onder andere een overzicht van de kosten en beveiliging van verschillende beeldbelprogramma’s.

COVID coach: Deze app is ontworpen om weerbaarheid te verhogen en stress te verminderen ten tijde van het coronavirus. De app is gratis, veilig en bevat verschillende functies die kunnen helpen bij verschillende onderdelen van het dagelijks leven die noodgedwongen veranderen door het coronavirus.

Insomnia Coach: Deze app is gemaakt om te helpen omgaan met slapeloosheid en is gebaseerd op Cognitieve Gedragstherapie voor Slapeloosheid.

PTSS Coach: Deze app kan helpen bij het begrijpen van en omgaan met symptomen die vaak optreden na een trauma.

CBT-i Coach: Dit is een mobiele app voor mensen die Cognitieve Gedragstherapie voor Slapeloosheid van een zorgverlener ontvangen, of die symptomen van slapeloosheid hebben ervaren en graag hun slaapgewoonten willen verbeteren.

RUG: Werkt beeldbellen tijdens de coronacrisis bij behandeling van psychische aandoeningen zoals depressies?

Current Psychiatry Reports: Delivering Imagery Rescripting via Telehealth: Clinical Concerns, Benefits, and Recommendations

Stress bij zorgpersoneel

Toolkit corona: Deze toolkit biedt informatie voor zorgverleners.

Compassion for Care: Als zorgverlener kun je het in deze tijden zwaar hebben. Via deze hulplijn kun je als zorgmedewerker je hart luchten. Professionals bieden een luisterend oor.

Expertisecentrum MGGZ: Dinsdagavond 24 maart vond het webinar Mentale Gezondheid voor Zorgprofessionals plaats. Via de link kan u het webinar terugkijken.

Expertisecentrum MGGZ: Hoe kan je stressreacties herkennen bij collega’s? De MGGZ heeft een zelfsignaleringsplan ontwikkeld dat buddyparen in de zorg kunnen gebruiken. Daarnaast is er een schema ontwikkeld voor het herkennen van stressreacties bij personeel.

NVGzP: De Landelijke Vereniging Medische Psychologie (LVMP), het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse Vereniging voor Gezondheidspsychologen en haar specialismen (NVGzP) organiseerden op vrijdagmiddag 27 maart 2020 voor hun leden een webinar over Corona en medische psychologie. Deze is hier terug te kijken.

National Center for PTSD: Het welzijn en de weerbaarheid van zorgmedewerkers zijn belangrijke onderdelen van het functioneren van de zorg gedurende de coronacrisis. Daarom is het belangrijk om rekening te houden met de stress die dit werk met zich meebrengt en steun te mobiliseren voor zorgmedewerkers.

Vergeet jezelf niet als je zorgt: De Coronacrisis vergt veel van ons en van onze mentale veerkracht. Als zorgverlener of personeelslid in de zorgsector is de werkdruk extra groot en maak je heftige dingen mee. Soms vergeet je wellicht het belangrijkste instrument: Jezelf. Juist nu je in deze marathon zit moet je ook voor jezelf zorgen. Doe dit voor jezelf, maar ook voor je patiënten en collega’s. Want juist nu zijn de de gevolgen van uitval enorm. We staan pas aan het begin van deze mentale Covid-19 Marathon.

International Review of Psychiatry: Effectiveness of small group cognitive behavioural therapy for anxiety and depression in Ebola treatment centre staff in Sierra Leone

Traumatology: Ambulance personnel: Systematic review of mental health symptoms.

The Moral Injury Workbook: A lifeline for healthcare workers in the midst of moral pain during the COVID-19 crisis. The Moral Injury Workbook was developed to facilitate healing for people who have experienced a variety of moral violations and addresses a wide range of moral emotions—from guilt and shame to contempt and anger. It offers a step-by-step program to help readers move beyond their moral pain, reconnect with a fuller sense of self, and re-engage with deeply held values.

The Lancet: The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: a qualitative study

The COVID Trauma Response Working Group: The COVID Trauma Response Working Group has been formed to help coordinate trauma-informed responses to the COVID outbreak. We are made of psychological trauma specialists, coordinators of the psychosocial response to trauma, wellbeing leads at NHS Trusts and people with lived experience of psychological trauma.

Algemene informatie voor zorgverleners

ARQ contactpunt psychosociale ondersteuning zorgverleners: ARQ IVP heeft jarenlange ervaring in het ondersteunen van mensen en organisaties die te maken krijgen met ingrijpende gebeurtenissen, rampen en crises. Deze ervaring stellen zij graag beschikbaar aan zorgprofessionals en hun leidinggevenden om hun vragen, zorgen en noden met betrekking tot COVID-19 te kunnen voorleggen.

Zelfscreener voor zorgprofessionals: De Zelfscreener brengt in kaart wat energie geeft in het werk en wat stress oplevert (thuis of op het werk) en hoe je daarmee omgaat. De Zelfscreener geeft een inschatting van jouw huidige situatie. Daarnaast worden een aantal vragen gesteld over de gevolgen van het Coronavirus op jouw werksituatie en over hoe je omgaat met moeilijke situaties.

Richtlijn GGZ en Covid-19: De ggz heeft een eigen specifieke richtlijn GGZ en COVID-19. Zo blijven we de best mogelijke zorg aan onze cliënten geven en proberen we tegelijkertijd verdere verspreiding van het coronavirus onder cliënten en zorgprofessionals te voorkomen.

Nederlands Instituut voor Psychologen: Het NIP heeft een themadossier opgesteld met handige links voor psychologen omtrent corona.

NJI -Handelen bij zorgen om veiligheid: Door het wegvallen van school, hulpverlening en veel buitenschoolse activiteiten voor kinderen, en het wegvallen van werk en een normaal dagritme voor ouders, maken veel professionals zich zorgen over kinderen in kwetsbare thuissituaties. Welke vragen spelen en wat kun je doen?

Centrum Seksueel Geweld: Kinderen die seksueel misbruikt worden door een huisgenoot, hebben het tijdens de coronacrisis extra moeilijk. Net als vrouwen die verkracht worden door hun eigen man. Dit omdat er geen escape is. School, sport, uitgaan of werk zijn normaal de plekken waar het misbruik even niet bestaat. Het Centrum Seksueel Geweld biedt binnen 7 dagen hulp aan mensen die dat nodig hebben.

Journal of Military, Veteran and Family Health : COVID-19 heeft wereldwijd een grote invloed, ook op veteranenzorg. Daarom hebben een aantal experts in veteranenzorg uit Australië, United States, United Kingdom, Nederland en Canada een korte paper geschreven over de impact van COVID-19 op veteranenzorg met enkele suggesties en aanbevelingen.

ARQ/Parnassia Group/Pharos: ARQ heeft samen met Parnassia Groep en Pharos een handreiking ontwikkeld gericht op psychosociale ondersteuning aan migranten, vluchtelingen en asielzoekers tijdens de corona-pandemie. Deze handreiking is bedoeld voor professionals die zich met de psychosociale ondersteuning van migranten bezighouden, zoals huisartsen en praktijkondersteuners (poh), behandelaars en managers in de ggz, en professionals in het sociaal domein die met de doelgroep werken.

Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie: Op deze pagina staan adviezen en informatie van verschillende experts en organisaties op een rij, gericht op de specialistische jeugdhulp.

The Lancet: Suicide risk and prevention during the COVID-19 pandemic

LVMP:In voorbereiding op het inrichten van de medische psychologische COVID-19 (Corona Virus Disease 2019) nazorg is dit een literatuuroverzicht over de (neuro)psychologische gevolgen van een COVID-19 ziekenhuisopname en een scoping review over de breineffecten van SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Corona Virus 2), het virus dat COVID-19 veroorzaakt.

The Lancet: Psychiatric and neuropsychiatric presentations associated with severe coronavirus infections: a systematic review and meta-analysis with comparison to the COVID-19 pandemic.

British Psychological Society: De BPS heeft een document uitgebracht: “Supporting each other following the death of a colleague”, om mensen te helpen in het omgaan met het verlies van een collega tijdens de COVID-19 crisis.

ISTSS: Factsheet en podcast over medische trauma’s

Informatie voor onderzoekers

Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek: De CCMO legt uit waar je rekening moet houden als je (promotie-) onderzoek stil komt te liggen door de coronacrisis.

American Psychological Association: De APA komt met praktische tips voor het uitvoeren van onderzoek tijdens de corona pandemie. De tips gaan onder andere over het beschermen van participanten, dieren en onderzoeksplannen.

Instrumenten:

UCLA Brief COVID-19 Screen for Child/Adolescent PTSD: This tool is designed for use by professionals across a range of child serving systems, including behavioral health, primary care, pediatrics, schools, child welfare, juvenile justice, and residential care. It includes an initial set of questions about types of exposure to the pandemic, (e.g., Have you or someone close to you become very sick or been in the hospital because of this illness? Has anyone close to you died because of this illness? Does someone close to you work around people who might have this illness?). There is also a set of questions designed specifically for children/adolescents in military families. The exposure questions are followed by an 11-item set of validated questions about the frequency of PTSD symptoms in the past month. The score sheet provides an algorithm for determining the need for ongoing monitoring or a full PTSD assessment, and, if indicated, evidence-based trauma-focused treatment. The UCLA Brief COVID-19 Screen is available in English and Spanish.

Take-GPS Test: Soms gebeuren er dingen met mensen die uitzonderlijk zijn of heel erg beangstigend, verschrikkelijk of traumatisch zijn. Dit kan te maken hebben met het Coronavirus (COVID-19) of een andere gebeurtenis zoals een ernstig ongeval of een brand, fysiek of seksueel geweld, een aardbeving of overstroming, oorlog, iemand gedood zien worden of ernstig gewond raken of zien dat een naaste wordt vermoord or zelfmoord pleegt. Enkele vragen leiden u naar de test in 18 talen, o.a. Nederlands.

PCL-5 COVID version: Via de website van ARQ is een voor COVID-19 aangepaste versie van de zelfbeoordelingsvragenlijst voor de inventarisatie van aanwezigheid en ernst van PTSS symptomen en een indicatie voor PTSS volgens de DSM-5 beschikbaar. Bevat aparte instructies voor  patiënten, naasten en hulpverleners, waarin PTSS symptomen worden uitgevraagd in relatie tot het ziek zijn / situaties op het werk vanwege COVID-19.